Kategoria: Genealogia

Dotychczas ustalonym, najstarszym moim bezpośrednim przodkiem z rodu Olszewskich pozostaje Antoni (Andrzej) Olszewski ur. w 1700 r. Wiedza o nim wynika z zapisów pośrednich (dotyczących jego potomków). Podobnie jak wiedza o kolejnym, urodzonym ok.1720r. Wojciechu Olszewskim, który bierze sobie za żonę Marcyannę z domu Janiszewską. Daty urodzin i śmierci obojga małżonków nieznane. Z tego związku rodzi się dwoje (tyle ustalono) dzieci:

1. Jacenty Olszewski (urodzony 21 sierpnia 1752 r.)
2. Franciszek Olszewski (urodzony 3 listopada 1754 r.)
3. Józef Olszewski (urodzony 4 marca 1800 r.)

Dziecko Franciszka i Elżbiety Olszewskich Józef Olszewski bierze sobie za żonę Gertrudę z domu Modzelewską (urodzoną około 1802 r., a zmarła 21 lutego 1859 r.). Mają ośmioro dzieci:

1. Mikołaj Olszewski (urodzony 6 grudnia 1824 r.)
2. Maryanna Olszewska (urodzona 11 listopada 1828 r.)
3. Krystyna Olszewska (urodzona 7 marca 1831 r.)
4. Joanna Olszewska (urodzony 24 października 1833 r.)
5. Jan Olszewski (urodzony 3 lipca 1836 r.)
6. Franciszek Olszewski (urodzony w 1839 r.)
7. Michał Olszewski (urodzony 27 września 1840 r.)
8. Józefata Olszewska

Z ośmiorga dzieci najwięcej wiadomo o Janie Olszewskim. Bierze ślub z Reginą z domu Śleszyńską. Mają następujące (zapisy urodzin nie wszystkich odnaleziono) dzieci:

1. Franciszek Olszewski (urodzony 9 marca 1858 r.)
2. Andrzej Olszewski (urodzony 25 czerwca 1856 r.)
3. Cecylia Olszewska (urodzona 15 sierpnia 1860 r.)
4. Franciszka Olszewska (urodzona 6 czerwca 1863 r.)
5. Bronisława Olszewska (urodzona 18 stycznia 1866 r.)
6. Teofil Olszewski (urodzony 1875 r. w Olszewie Przyborowie)

Najwięcej wiadomo o Teofilu Olszewskim. Bierze ślub z Walerią z domu Jamiołkowską (ur. 18 grudnia 1881 r. w Jamiołkach – Piotrowiętach). Z tego związku rodzi się siedmioro dzieci:

1. Franciszek Olszewski
2. Czesław Olszewski
3. Jan Olszewski (urodzony w 1916 r., zmarł rozstrzelany w 1940 r. w Twerze, Rosja)
4. Stefania Olszewska
5. Julia Olszewska
6. Zofia Olszewska
7. Józef Olszewski

Czesław Olszewski bierze ślub z Apolonią z domu Kanty (ur. w 1922 r. w miejscowości Wiele) i mają pięcioro dzieci:

1. Irena Olszewska
2. Krystyna Olszewska
3. Danuta Olszewska
4. Jan Olszewski (urodzony 14 października 1946 r. w Klusach k. Orzysza)
5. Grażyna Olszewska

Jan Olszewski ze związku z Danutą z domu Ociesza ma dwoje dzieci:

1. Jacek Olszewski
2. Leszek Olszewski

a ze związku z Joanną Wiśniewską (urodzona 17 kwietnia 1950 r. w Warszawie) jedno dziecko:

1. Marcin Olszewski (urodzony 4 marca 1976 r. w Warszawie)

Marcin Olszewski ze związku z Anną z domu Gronek ma jedno dziecko:

1. Jan Olszewski (urodzony 16 grudnia 2005 r. w Piasecznie)

Podsumowanie w linii prostej:

• Antoni Andrzej Olszewski – 6 x pradziadkowie (I pokolenie)
• Wojciech Olszewski i Marcyanna Janiszewska – 5 pradziadkowie (II pokolenie)
• Franciszek Olszewski (ur. 1754 r.) i Elżbieta Kruszewska – 4 x pradziadkowie (III pokolenie)
• Józef Olszewski (ur. 1800 r.) i Gertruda Modzelewska – 3 x pradziadkowie (IV pokolenie)
• Jan Olszewski (ur. 1836 r.) i Regina Śleszyńska – 2 x pradziadkowie (V pokolenie)
• Teofil Olszewskii (ur. 1875 r.) i Waleria Jamiołkowska – pradziadkowie (VI pokolenie)
• Czesław Olszewski i Apolonia Kanty – dziadkowie (VII pokolenie)
• Jan Olszewski (ur. 14 października 1946 r.) i Joanna Wiśniewska – rodzice (VIII pokolenie)
• Marcin Bartłomiej Olszewski

Zbiór danych i opieka konsultacyjna: W.P. Jerzy Jamiołkowski

Marcin Bartłomiej Olszewski herbu Kościesza

Uwaga formalna – przedstawiony poniżej materiał nie stanowi opracowania naukowego, a jedynie możliwy (nierzadko hipotetyczny) do przedstawienia na tym etapie wiedzy fragment historii rodu Olszewskich herbu Kościesza w zarysie ogólnym, jak również w odniesieniu do własnej linii przodków i najbliższych. Każda osoba powiązana zatem pochodzeniem z rodem Olszewskich herbu Kościesza w formie konkretnie uzasadnionej argumentacji ma prawo poprzez Dział Korespondencja zgłaszać stosowne uwagi, uzupełnienia do poniższej treści.
Idąc za opracowaniem pt. “Zarys Historii Gminy Rutki od XV w. do wybuchu II wojny światowej” autorstwa J. Zalewskiego i L. Zugaja (wyd. Avalon, Lublin 2007 r.) można domniemywać, iż proces kształtowania się rodu Olszewskich herbu Kościesza był ściśle powiązany z procesem migracji osadniczej z terenów Mazowsza Zachodniego ku obszarom Mazowsza Wschodniego (w tym konkretnym przypadku powiatu zambrowskiego, Ziemi Łomżyńskiej – przyp. autora). Potwierdza to odnotowane w powyższym opracowaniu zdarzenie z 1437 r. – powstanie wioski, dzięki nadaniu 10 włók ziemi zwanych Przyborowo przez Bolesława IV Warszawskiego na rzecz rycerza Włosta z Maruszyna (Maruszyn – okolice Płońska). W tym miejscu należy wspomnieć o braku wiedzy na temat pochodzenia nazwy miejscowej Przyborowo (i późniejszej od 1578 r. nazwy wsi Olszewo Prziborowo), acz warto wspomnieć o tendencji przenoszenia nazw miejscowości wraz z migracją osadniczą i zakładaniem nowych osad (przykład – identyfikacja w Wykazie miejscowości powiatu płońskiego w ramach Guberni warszawskiej Królestwa Polskiego miejscowości zwanych Cibory, Modzele których nazwy prawdopodobnie zostały przeniesione z Mazowsza Zachodniego w okolice Olszewa – Przyborowa: Cibory Gałeckie, Cibory – Kołaczki, Cibory – Marki, Cibory – Krupy, Cibory – Chrzczony, Cibory – Witki czy Modzele – Górki).
Kontynuując rozważania za wspomnianym opracowaniem potomkowie rycerza Włosta z Maruszyna przyjęli nazwisko Olszewski herbu Bończa (brak historii nadania herbu rodowi) i dziedziczyli swe dobra na początku XV w. W okresie intensywnej dynamiki obrotu ziemią – zjawiska tak charakterystycznego dla tamtego okresu wsi drobnoszlacheckich, Olszewscy herbu Bończa możliwe że z przyczyn ekonomicznych zmuszeni byli odsprzedać swe włości Mężeńskim herbu Kościesza z sąsiedniego Mężenina, którzy osiadłszy tu, z biegiem lat zmienili nazwisko na Olszewski herbu Kościesza (prawdopodobnie ok. XVI w.).
Jak wskazuje treść powyższego opracowania cyt. “Olszewscy z tej wsi nie poszli śladami krewnych z Mężenina i nie stali się utytułowanym rodem, tworzyli tu zaścianek szlachecki, pełen ubogich rycerzy. Wielu z nich nie miało szans na dział ziemi w rodzinnej wsi…”. Wielodzietność struktury rodowej, zmuszały do prób polepszenia statusu ekonomicznego Olszewskich dzięki zawieraniu związków małżeńskich i zakładaniu rodzin w sąsiednich wioskach (przykład przenosin Napoleona Olszewskiego ożenionego w 1858 r. z Anną Idźkowską do Sokół, czy Teofila Olszewskiego dzięki małżeństwu z Walerią Jamiołkowską w 1900 r. osiadłszy na jej dobrach w miejscowości Jamiołki – Piotrowięta). Równolegle należy wspomnieć o migracji osadniczej Olszewskich herbu Kościesza ku terenom Podlasia. Tam też (“Zarys Historii Gminy Rutki …”) wielu z Olszewskich herbu Kościesza dochodzi do znacznych godności, kontynuując tradycję przenosin nazw miejscowych wraz z osadnictwem (występowanie nazwy Olszewo w okolicach Brańska).
Naturalne rozproszenie Olszewskich herbu Kościesza z podziałem na drobną szlachtę zagrodową w Olszewie – Przyborowie i ich dalekich potomków, krewnych przybiera dosyć zróżnicowaną skalę obszarową (prawdopodobne osadnictwo w Wielkim Księstwie Litewskim, jak również na obszarze Galicji). Nurt ten zachował się do czasów współczesnych czego przykładem jest gałąź wspomnianego przeze mnie pradziadka Teofila Olszewskiego herbu Kościesza ożenionego z Walerią Jamiołkowską herbu Doliwa. Jego najbliższa rodzina pozostawała w Olszewie lub zakładała i zakłada rodziny w bliższej (Jamiołki – Piotrowięta, Jabłoń – Rykacze) lub dalszej okolicy (Płonka – Strumianka, Łapy). Wyjątek a jednocześnie prawidłowość migracyjną potwierdził mój dziadek Czesław Olszewski herbu Kościesza (syn Teofila) którego dzieje zawiodły wraz z tworzeniem własnej rodziny od mazurskich Klus k/Orzysza, poprzez Ełk, Łomżę aż do Śródborowa pod Warszawą. Tu znów następuje kolejny proces migracji tej linii na tereny Warszawy i okolicznych miejscowości.

Marcin Bartłomiej Olszewski herbu Kościesza

Jest to nazwisko pochodzące od popularnej nazwy miejscowej Olszewo zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. VII, s. 508, t. IX s. 508-509, t. XV 2 s. 409. Por także Olszew, Olszno, Olszow, Olszowa (tamże, t. VII s. 507-511). Mniej prawdopodobne jest pochodzenie od nazwy osobowej Olszowy, ta zaś od nazwy osobowej Olsza lub rzeczownika olszowy ‘zamieszkujący wśród olch’. Nazwę osobową Olszewski odnotowano na terenie Polski już w 1404 roku (zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. II L-Ż, Kraków 2001, s. 180). Nazwisko przytacza w swojej pracy L. Dacewicz, (Antroponimia Białegostoku w XVII-XVIII wieku, Białystok 2001, s. 199): honestis Josepho Olszewski 1742, Josepho Olszewski 1745, Ian Olszewski Człowiek zachozy… 1771-1772. To nazwisko przytaczają również w swoich opracowaniach E. Rudnicka-Fira (Antroponimia Krakowa od XVI do XVIII wieku. Proces kształtowania się nazwiska, Katowice 2004, s. 341): Simon Olszewski 1786; Z. Abramowicz, L. Citko, L. Dacewicz w Słowniku historycznych nazw osobowych Białostocczyzny (XV-XVII w.),t. I A-O, Białystok 1997, s. 25): Mikołaj Olszewski 1558, Marcin Olszewski 1558, Valentinus olim Petri Olszewski tenutarius, Nicolaus filius Joannis Olszewski tenutarius in Olendi 1569, Matis Olszewski, Kalixti Olszewski 1577, ślach. Walenty Olszewski z opieki siostrzanka swego…, śl. Piotr Olszewski z cześnikami swemi ze Zdanowa, śl. Lenart ol. Macieja Olssewski 1580, Jan olim Thoma Olszewski 1640, N. Sewerini Olszewski 1644, Paweł Olszewski z żoną, czeladnik Stanisław Olszewski 1662, Joannes ote Valentini Piętka Olszewski de Piętki 1677, vidua Catherina Olszewska 1662; B. Mossakowska w pracy Nazwiska mieszkańców Komornictwa Olsztyńskiego (Gdańsk 1993, s. 76): Testamentum Andreae Olszewski 1677, Laurenty Olszewski 1767.

Ród Olszewskich do początku XV w. pieczętował się herbem Bończa.

Herb Bończa
(Bończe, Buńcza, Buńcze, Goworożec, Jednorożec, Rinocerus, Unicomus)

Opis herbu

W polu błękitnym jednorożec skaczący srebrny. W klejnocie pół wspiętego jednorożca srebrnego.

Najwcześniejsze wzmianki

Herb pochodzenia włoskiego, najstarszy zapis z roku 1396.

Herbowni

Babinowski, Babiński, Badeni, Badowski, Baniewicz, Bańkowski, Barszczewski, Bartoszewski, Bartoszyński, Bartynowski, Barwikowski, Bernat, Białobrzeski, Bieroński, Biniewicz, Bochdan, Bogdziewicz, Boguniewski, Bohdan, Bohdanowicz, Bohdewicz, Bojarski, Bonecki, Bonicki, Boniecki, Bonkiewicz, Bońko, Borodenko, Borodzic, Borodzicz, Braciejewski, Braciejowski, Brozicki, Brujewicz, Brzeski, Brzostowski, Brzyski, Bukowski, Bukszewski, Burnecki, Buza, Bystrzycki, Chalecki, Charchowski, Charlęski, Chilarski, Chmielecki, Chobotkowski, Chodnowski, Chodosowski, Chomętowski, Chrapek, Chrościchowski, Chrościechowski, Chrościejowski, Chrościkowski, Chruścikowski, Chyliński, Cichosz, Czyżykowski, Dalanowski, Domagalski, Dryliński, Dygulski, Fink, Fox, Franceson, Fredro, Gaczkowski, Gasparski, Gawski, Godkowski, Godlewski, Godzimierski, Golian, Gołaszewski, Gottartowski, Gozimierski, Grochowski, Gulbiński, Guliński, Iżycki, Jabłoński, Jacimierski, Jacimirski, Jodłowski, Kargowski, Kierski, Klonowski, Kłoda, Krajow, Krakowiecki, Kraków, Krzeski, Krzewski, Kulwiński, Kułacki, Kunicki, Linczowski, Lisowski, Lissowski, Lubecki, Lubkowski, Łokuciejewski, Łokuciewski, Łubkowski, Łubkowski Buża, Markowicz, Markowski, Miaskowski, Mieczkowski, Mierzb, Mikułowski, Milewski, Modzelewski, Moraniecki, Nagórny, Niebrzegowski, Niedabylski, Niedobylski, Olenikow, Olfinier, Olszewski, Osmolski, Osmołowski, Osmólski, Osmulski, Ottenhausen, Ozdowski, Parchwic, Parznicki, Pencuła, Pieczyński, Pióro, Płończyk, Pokrzywnicki, Postrucki, Postruski, Postruski, Prachwicz, Prawidlnicki, Przywiński, Radawiecki, Ratowt, Romanczenko, Romaneczko, Romanenko, Romanowski, Rudziewicki, Ruszkowski, Rutkowski, Rybczewski, Rybczowski, Sienicki, Skaczewski, Skarzyński, Skarżyński, Skoczewski, Skokowski, Skorowski, Skronowski, Skrzydlewski, Skrzynecki, Skwarski, Snawacki, Socha, Solikowski, Srzebiecki, Stępiński, Stogniew, Strzebiecki, Strzebieliński, Strzelbicki, Strzeszkowski, Swaraczewski, Szablowski, Szabłowski, Szarewicz, Szerszeński, Szerzeński, Szerzyński, Szuszkowski, Szyskowski, Szyszyłowicz, Śmietanka, Tabiszewski, Tomaszewski, Tomaszowski, Tomaszowski, Toroszowski, Trebecki, Trębecki, Troszczel, Trościel, Truszkowski, Turno, Turobojski, Turoboyski, Uszdowski, Uzdowski, Waśniewski, Waśnioski, Wąsocki, Wąsoski, Wielgo, Wielgowic, Wierzchowski, Wilga, Wilgierd, Wyspiański, Zachert, Zawerski, Zdrojkowski, Zdroykowski, Zimnoch, Zrebiecki, Zrzebiecki, Źrebiecki, Żółkiewski, Żrebiecki. 

Jednym z najbardziej znanych herbownych był Aleksander Fredro (1793-1876). Herbu używało ponad 142 rodziny i ponad 242 nazwiska posługujące się tym herbem. W tym gronie znajdował się także Wódz Naczelny Powstania Listopadowego – Generał Jan Zygmunt Skrzynecki.

Odmiany herbu

W polu błękitnym jednorożec skaczący srebrny, przecięty w pół księżycem złotym barkiem w lewo, u narożnika lewego trzy gwiazdy złote (2 i 1). Klejnot: pół wspiętego jednorożca srebrnego. (Miaskowski, Stępiński).

W polu błękitnym jednorożec skaczący srebrny z wieńcem ruty na szyi. Klejnot: pięć piór strusich. (Rutkowski).

Pole czerwone. (Herberski). Herb pochodzenia włoskiego 

Legenda herbowa

W 994 r przyniósł z Włoch do Polski biskup kruszwicki Klemens. Inna wersja legendy mówi że do Polski herb w 988 przywieźli z Włoch (rzekomo od włoskiego bontempo – tj. dobry czas) trzej bracia: biskup krakowski Prokulf, Klemens kruszwicki i rycerz Bonifacy Mierzb. Niektórzy od imienia Bonifacy wywodzą zawołanie Bończa.

Od drugiej połowy XV w. wraz z wykupieniem dóbr przez dziedziców z pobliskiego Mężenina, Mężyńscy herbu Kościesza osiadłszy w Olszewie z czasem zmieniają nazwisko na Olszewski herbu Kościesza.

Herb Kościesza
(Strzegomia, Strzegomya)

Opis herbu

W polu czerwonym strzała srebrna żeleźcem do góry, w środku przekrzyżowana, w końcu bez opierzenia rozdarta. W klejnocie trzy pióra strusie.

Najwcześniejsze wzmianki

Pierwsze pieczęcie herbu pochodzą z XIV w. 1317 (starosta wielkopolski i kujawski Stefan Pekawka), 1361 (dziekan sandomierski Jakub), 1362 (sędzia ziemski sieradzki Jaksa), 1387 (późniejszy starosta lwowski Gniewosz z Dalewic).

Herbowni

Posługiwało się nim około 150 rodzin, w tym odmianą herbową Piłsudski marszałek Józef Piłsudski. Większość nazwisk herbownych : Bobiński,Bodurkowicz, Bolsanowski, Boreyko, Brzeziński, Brzostowski, Bujalski, Chodkiewicz, Chodzicki, Chotowski, Chrząstowski, Ciborowski, Czela, Dolski, Dorchowski, Dorchostajski, Dylewski, Gniewosz, Golejewski, Gołaszewski, Gombrowicz, Jacewicz, Jałbrzykowski, Jaszkowski, Jaworski, Kakowski, Karnicki, Kobelski, Kobylski, Kojałowicz, Kolenko, Kołakowski, Kopytkowski, Kościeski, Kościesza, Kościszewski, Kosmowski, Kossowski, Kubicki, Kułakowski, Kurnicki, Łazarowicz, Listowski, Mackiewicz, Męczyński, Mężyński, Michalkiewicz, Miłoszewski, Miroszewski, Mniszewski, Moczygemba, Murawiecki, Nahorerki, Narwitowicz, Nielubowicz, Olszewski, Orański, Ożegalski, Leduchowski, Powstański, Prawecki, Przyborowski, Przybylski, Pudłowski, Rakowski, Ratomski, Reszczyński, Rudawski, Rudziecki, Rzeżyński, Saniewski, Siechmowicki, Siekierzyński, Sitkiewicz, Sławogorski, Słonczewski, Stanisławski, Stryszewski, Strzegocki, Suchocki,Suliszewski, Sułkowski, Szałapski, Szkliński, Szymkowicz, Targoński, Trojnowicz, Tukalski, Waszkiewicz, Wawroński, Wereszczaka, Wesławski, Wilamowski, Wnorowski, Wodyński, Wołodźko, Wolski, Wołkowicz, Wroński, Zabiński, Zakrzewski, Załuski, Zambrzycki, Zberowski, Zbiruski, Zerzyński, Żaba.

Odmiany herbu

Karnicki I, Chodkiewicz, Piłsudski, Kościerza.

Legenda herbowa

Według Kaspera Nieseckiego, Herbarz, tom V, strona 181. Herb ten powiedają być nadany od Bolesława Śmiałego króla polskiego, w roku 1072, gdy bowiem pod Snowskiem żwawej bitwie rycerz, Kościesza nazwany, mężnie i długo się z nieprzyjacielem potykał, wiele też ran w ciele swoim z tej okazyji wyniósl. Widział to Bolesław, a osobliwie strzałę w ciele jego utkwioną rozdartą i miecz w ręku, znacznie albo złamany, albo otłuczony, dlatego na pamiątkę jego odwagi, hojny na kawalerskich ludzi monarcha, tęż mu samą strzałę i miecz przez nię, niby na krzyż złożony, w herbie nadał, który potem Kościeszą od imienia tego rycerza nazwany, luboć go zowią drudzy inaczej: Strzegomia.